حضرت زینب (س) روز پنجم جمادی الاولی سال پنجم یا ششم هجری دیده به جهان گشود. پدرش حضرت امیرالمؤمنین (ع) و مادرش حضرت فاطمه زهرا (س) می باشد.

پس از تولد ، حضرت فاطمه دخترش را نزد حضرت علی (ع) بردند و از ایشان خواستند که نامی برای وی انتخاب نماید ، امیرالمؤمنین (ع) فرمود : از پیامبر (صلي الله و عليه و آله) پیشی نمی گیرم در آن هنگام پیامبر (ص) نیز فرمودند : من هم از پروردگارم پیشی نمی گیرم. در این هنگام جبرئیل نازل شد و درود پروردگار را ابلاغ فرمود و گفت : نام این دختر را « زینب » انتخاب کن. زیرا خداوند چنین فرموده است. سپس از مصائبی که بر این کودک وارد می شود خبر داد ؛ پیامبر (ص) در حالی که سخت می گریستند فرمود : هر کس بر او بگرید مانند کسی است که بر حسین (ع) گریسته. کنیه او را نیز ام کلثوم گذاشتند. وی دختر بزرگ این خانواده می باشد.

حضرت زینب لقب های فراوانی دارد که عبارت اند از : صدّیقه صغری ، عقیله بنی هاشم ، عقیلۀ الطّالبیین ، موثقه ، عارفه ، عالمه غیر معلّمه ، فاضله ، کامله ، عابده آل ابی طالب.

کنیه اش ، امّ المصائب ، امّ الرّزایا ، امّ النّوائب ، امّ کلثوم کبری ، امّ عبدالله و امّ الحسن بوده است.

وی در زمان رحلت پیامبر (ص) پنج ساله بود و در عین اینکه خردسال بود اما از مادرش فاطمه سلام اله علیها و اسماء بنت عمیس و طهمان یا ذکوان (غلام پیامبر ص) حدیث نقل می کند.

برخی از مورخین نوشته اند که : حضرت زهرا (س) به زینب سفارش کرد که در کنار حسین (ع) باشد و بعد از او برای آنها مادر باشد ، زینب هم هیچگاه این سفارش مادر را فراموش نکرد.

زمانی که زینب (س) پا به سن ازدواج گذاشت خواستگاران زیادی داشت اما با تنها مردی که شایستگی و لیاقت همسری زینب (س) را داشت یعنی عبدالله بن جعفر (پسر عموی خود) ازدواج کرد. ثمره این ازدواج چهار و یا پنج فرزند می باشد که دوتای آنها به نامهای عون و محمد در کربلا به شهادت رسیدند. برخی از مورخین چنین آورده اند : حسین (ع) نسبت به زینب (س) احترام ویژه ای قائل بود به طوری که هر گاه زینب بر او وارد می شد امام می ایستاد و زینب را در جای خود می نشاند و این نشانه منزلت و عظمت زینب است و همچنین وارد شده که آن حضرت مشغول تلاوت قرآن بوده وقتی زینب (س) وارد شد امام (ع) قرآن را زمین گذاشت و به احترام زینب ایستاد.

در طول نهضت عاشورا نقش فراوانی داشت از جمله سرپرست کاروان اسیران اهل بیت و مراقبت کننده از امام سجاد (ع) و افشاگر ستمگری های حکام اموی با ایراد خطبه های آتشین.

زینب (س) هم دختر شهید بود و هم خواهر شهید ، هم مادر شهید ، هم عمه شهید. وی به « قهرمان صبر » شهرت یافت. ایشان در سال 63 هجری و به نقلی 65 هجری در گذشت و مزارش در زینبیه در سوریه کنونی می باشد. برخی نیز معتقدند مدفن او در مصر است.